Çocuk Gelişiminde Oyun ve Oyuncaklar
Oyun çocukların çevreyi anlarken kullanılan en büyük duyu organıdır. Bu kavram ailelerimiz için yabancı gelse de, çocuklar için bilinen ve anlaşılan tek kavramdır. Çocuklar için oyunun öneminin de bu çerçevede şekillenmektedir. Oyun terapisi ve oyuncaklar arasındaki ilişki de yetişkinlerin düşünmesi gereken en önemli konulardır. Çocuk ve oyun ayrılamaz bütündür.
Oyun, kendi kendine gelişen bir süreç içinde öğrenme faaliyetlerini gerçekleştiren ve öğrenmenin kalıcılığını eğlenceli bir hale getirebilecek bilinen tek yöntemdir. Ve bu yöntem çocukların icadıdır. Bir etkinliğin oyun kabul edilebilmesi için; Çocuğun başlatması, dahil olması ya da kurallarını kabul ederek içinde yer alması gerekmektedir. Oyun çocukları çocuk etme yetisine sahip nadide bir olgudur. Çocuk da oyunu keşfetmiş mükemmel bir eğitim psikoloğudur!
ÇOCUKLAR İÇİN OYUN OYNAMANIN ÖNEMİ
- Çocuklar oyun oynarken Oynadıkları Oyunla İlgili;
- Dikkatli, (Sadece oyun için gerekli kurallara)
- Hevesli (Oyununun kendisine vereceği hisler yüzünden)
- Oyun sürecinde hata yapsalar bile düzeltme şansına sahip olduklarının farkında olan çocuklar, hata yapmaktan dolayı korku yaşamazlar bu yüzden çocuklar rahattırlar,
- Çocuklar, oyun oynarken çevresi ve dünya hakkında pek çok bilgi ve beceri öğrenirler.
- Çocuk oyun oynarken çevresindeki pek çok kişiyi taklit eder. Bu da onlara yaşam tecrübesini arttırmak için olanak sağlar.
- Çocuklar, oyun yoluyla üzüntü ve sıkıntılarından kurtulurlar.
- Çocuklar, farklı özellikteki nesnelerle oynarken kavramları, sayıları ve buna benzer pek çok bilişsel yeteneğini geliştirme imkanı bulur.
- Oyun yoluyla çocuk, bir toplum içinde yaşamanın kurallarını, paylaşmayı, yardımlaşmayı, saygı göstermeyi öğrenir.
- Çocuğa kendini rahat ve huzurlu olabileceği bir oyun ortamı hazırlamak önemlidir. Böyle bir ortamda çocuk yaş özelliklerine göre bazen bir arkadaşıyla, bazen büyükleriyle, bazen de tek başına oynamayı tercih eder.
- Oyun yoluyla fiziksel, zihinsel, bilişsel, sosyal ve dil gelişimleri hızlanır.
- Oyun, çocuğun kendi kişiliğini ortaya koymasında ve bazı olumlu özellikleri kazanmasında da yararlıdır. Özellikle doğru davranışların pekişmesi oyun yoluyla daha kolay sağlanabilir.
- Olumlu kişilik özellikleri, uygun oyun ortamında artar ve pekişir.
- Oyuna uyum sağlayamayan, kurallara uyma zorluğu yaşayan, aceleci ve sabırsız çocuklar oyundan dışlanabilir. Dolayısıyla çocuğun oyuna kabul edilmesi, olumsuz kişilik özelliklerini azaltmasıyla olur.
- Birçok çocuk oyun sayesinde kendini karşısındakinin yerine koyarak düşünme (empati yapma), başkalarına saygı gösterme, karşılıklı diyaloglarda kendi sorumluluğunu fark etme, sabırlı olma, kurallara uyma, stresle baş etme becerisi kazanır.
- Çocuk, zaman zaman oyun içinde arkadaşları ile tartışabilir, böyle durumlarda sorunlarını nasıl çözebileceğini öğrenir. Kimi zaman oyunun lideri, kimi zamansa oyundan dışlanan kişi olabilir. Yaşadığı minik sorunları çözebilmeyi yine oyun yoluyla edindiği tecrübelerle kazanır.
- Oyun, çocukların kişilik gelişimini olumlu yönde pekiştirir.
ANNE-BABA-ÇOCUK İLŞKİSİNDE OYUNUN YERİ
‘Oyun’ çocuğun dünyasında kendini ifade etmesi, yaratıcı becerilerini geliştirmesi ve iyi vakit geçirmesi kadar, anne-baba ilişkisindeki pek çok çatışmayı çözmek ve bir uzlaşma ortamı yaratmak için en önemli alanlardan biridir.
- Anne-babanın çocuğuyla ilişkisinin önemli bir kısmı oyun aracılığı ile gerçekleşir.
- Oyun oynayarak anne-babalar başka türlü hiçbir yolla olamayacağı kadar çocuklarına yaklaşabilirler ve onları keşfetme fırsatı yakalarlar.
- Anne-babalar çocuklarıyla oyun oynarken hem onlarla güzel vakit geçirmek hem de onlara bir şeyler öğretmek amacı güder. Özellikle çocuklarıyla paylaşacak vakti kısıtlı olanlar, gün içinde onlara vermek isteyip de veremediği ‘her şeyi’ birlikte oynadığı oyuna sığdırmaya çalışır.
- Anne-babanın çocuğuyla ilişkisinin önemli bir kısmı oyun aracılığı ile gerçekleşmektedir. Bu yüzden çocuğuyla ilişkisini daha olumlu bir hale getirmek isteyen anne-baba ilk önce çocuğuyla oynadığı oyunu olumlu bir hale getirmelidir.
OYUN SINIFLAMALARI
Oyun, farklı yaş dönemlerine göre değişiklik gösterir. 2 yaşından sonra çocuklar yaşantılarının farklı yönlerini yansıtan dramatik oyunlara yönelirler. Çocukların oyun dönemlerini şöyle sıralayabiliriz.
- Tek başına oyun: Başlangıçta çocuklar için mümkün olan tek oyundur. Bu oyun biçiminde çocuklar arkadaşları ile birlikte oynama girişiminde bulunmazlar.
- Başka bir oyunu izleme: Tek başına oyun evresinden sonra gelir. Bu evrede çocuklar, diğer çocuklarla ilişki kurmadan sadece onların oyun oynamasını izler.
- Paralel oyun: Aynı oyun malzemesini kullanan çocukların yan yana oynamalarına karşın faaliyetlerini bağımsız sürdürmeleridir.
- İşbirliğine dayalı kurallı oyun: İşbirliğine dayalı kurallı oyunda amaç; topluca organize olmak, belirli bir sonuca ulaşmaktır. (Ana-baba çocuk H. Yavuzer 1997).